Dit artikel verscheen op de opiniepagina van het NRC op 29/09/20
Nederland zat op maandag 12 maart aan de buis gekluisterd. Mark Rutte zou maatregelen aankondigen tegen de corona-epidemie die om zich heen begon te grijpen.
Hij zei: „Ja. dank jullie wel. De ministeriële Commissie Crisisbeheersing heeft zich vandaag gebogen over een nieuw advies van het Outbreak Management Team, het OMT. Een concrete aanleiding voor dat advies is dat we in Nederland nieuwe gevallen zien die we niet tot de bron kunnen herleiden. En dat is voor ons aanleiding om op advies van dat OMT een aantal additionele maatregelen te nemen voor Nederland.”
Goed begrepen
De vraag is of álle kijkers zijn boodschap wel goed hebben begrepen. Rutte had ook kunnen zeggen: „We hebben als regering in de Commissie Crisisbeheersing het advies besproken dat het Outbreak Management Team ons heeft gegeven. Dat advies hebben we gekregen omdat er meer mensen ziek zijn geworden door het coronavirus. Maar we weten niet hoe deze mensen ziek zijn geworden. We weten niet door wie ze zijn besmet. En we weten ook niet waar dit is gebeurd. Dat is een groot probleem, omdat we het virus onder controle willen houden. Daarom moeten we nu een aantal nieuwe maatregelen nemen.”
Het verschil? Voor miljoenen Nederlanders is de tweede alinea wel duidelijk, de eerste niet. Begrijpelijke taal bestaat uit korte zinnen, eenvoudige woorden en bevat geen beeldspraak.
Bij de persconferenties werd weliswaar gestreefd naar begrijpelijkheid voor een grote groep mensen. Zo kwam er al snel een gebarentolk bij. Maar in de coronacommunicatie is tot nu toe nog een grote groep over het hoofd gezien: de groep van laaggeletterden, voor wie complexe taal een uitdaging is. Laaggeletterdheid wil zeggen dat mensen moeite hebben met lezen en/of schrijven. Deze mensen kun je beter bereiken met eenvoudig Nederlands.
Begrijpelijke taal
Volgens een analyse van de Taalunie, op basis van een internationaal onderzoek, waren er in 2004 zo’n 1,5 miljoen Nederlanders laaggeletterd. Deze groep is anno 2020 vast niet kleiner geworden.
Begrijpelijke taal is niet alleen belangrijk voor mensen die het Nederlands niet goed beheersen. Ook hooggeletterden presteren beter als begrijpelijke taal wordt gebruikt, blijkt uit onderzoek van Jakob Nielsen in 2005. De website communicatierijk.nl van de rijksoverheid hanteert eenvoudig Nederlands (‘taalniveau B1’) als richtlijn bij het schrijven van webteksten. Waarom dan geen eenvoudig Nederlands op persconferenties over onze volksgezondheid?
Effectieve communicatie rondom corona is natuurlijk ook lastig. Maar nu is de aanpak eenzijdig zendergericht. In deze situatie moet communicatie niet een verpakking zijn van maatregelen maar oplossingen bieden. Zeker zonder vaccin. Iederéén wil namelijk gezond blijven, kwetsbare dierbaren niet besmetten en proberen door te leven.
Twee kanten
Maar hoe doe je dat? Geef antwoord op die vraag. Hanteer een perspectief van twéé kanten. Dat is de drastisch andere aanpak waar ook intensivisten-voorzitter Diederik Gommers naar op zoek is. Dat vraagt diversiteit in het OMT.
En het begint allemaal met eenvoudige taal. „Gewoon je bek houden” – het advies van Rutte aan juichende voetbalsupporters – is wel héél eenvoudig Nederlands. Maar vooruit, het begin is er. Nu nog begrijpelijke taal in álle coronacommunicatie.
Een versie van dit artikel verscheen ook in nrc.next van 29 september 2020